Nederlandse werknemers werken wekelijks drie uur meer dan in hun contract staat. Het idee bestaat vaak dat overwerken er gewoon bij hoort. Bijna de helft van de Nederlandse werknemers vindt echter dat het hun leven negatief beïnvloedt. Dit blijkt uit onderzoek van Kantar Public in opdracht van Zilveren Kruis. Ook om andere redenen kunnen we beter stoppen met te lange werkweken.
Een grote internationale studie, gepubliceerd in The Lancet, laat een duidelijk verband zien tussen extreem overwerk en de kans op een beroerte en hart- en vaatziekten. Mogelijke verklaringen zijn dat mensen die vaak overwerken meer stress kennen, slechter eten en minder bewegen en aan sport doen. Daarbij horen bij lange werkweken kortere nachten en te weinig nachtrust is slecht voor de gezondheid.
De onderzoekers concluderen dat werkweken van 55 uur of meer niet gezond zijn. Australische onderzoekers, die tienduizend werknemers ondervroegen, kwamen erachter dat de mentale gezondheid verslechtert als de werkweek boven de 38 uur komt bij vrouwen of 43 uur bij mannen. Als grens van een ‘gezonde’ werkweek wordt nu vaak ten onrechte 48 uur gezien. Het gaat om een norm die uitgaat van ‘ouderwetse’ rolpatronen. De man kan als kostwinner thuis volop herstellen in zijn luie stoel met de krant, terwijl zijn vrouw het huishouden doet en de kinderen verzorgt.
Overwerk heeft geen negatief effect op de mentale gezondheid als het vrijwillig is, als het betaald wordt en beperkt blijft tot zo’n vier uur per week. “Integendeel, onder die omstandigheden gaan overwerk en werkplezier juist hand in hand”, stelt arbeidspsychologe Debby Beckers van de Radboud Universiteit. Volgens Beckers zijn wel mentale problemen mogelijk als het overwerk niet vrijwillig en onbetaald is met te weinig hersteltijd.
TNO-cijfers laten zien dat maar liefst de helft van het overwerk onbetaald is. Dat raakt vooral hoogopgeleiden. In bijvoorbeeld de bouw en de schoonmaak is overwerken vaak helder geregeld in cao’s. Het was van oudsher ook logisch om laagopgeleiden beter te beschermen tegen overwerk dan hoogopgeleiden, omdat zij meestal het fysiek zwaarste werk doen. Overwerk is juridisch een grijs gebied. Volgens Mijke Houwerzijl, hoogleraar arbeidsrecht aan de universiteit van Tilburg, moet er een duidelijke vraag en verplichting zijn tot overwerk om overuren uitbetaald te krijgen.
De Amerikaanse wiskundige Cal Newport en schrijver van het boek ‘Diep werk’ stelt dat mensen overwerken, omdat ze door teveel oppervlakkige concentratie tijdens de werkdag geen tijd hebben voor hun echte werk. Dit komt door stoorzenders zoals e-mail en de telefoon. Newport onderstreept de contradictie dat technologische trends die werk uit handen zouden moeten nemen, voor meer afleiding zorgen. Zaken zoals conference calls, communicatieprogramma’s of het cc’en van mails werken juist contraproductief.
Het nieuwe werken waarbij werknemers niet meer dagelijks van 9 tot 5 verplicht aanwezig moeten zijn op kantoor draagt volgens studies bij aan een betere balans tussen werk en privé. Het heeft echter ook een keerzijde. Werkgevers gaan niet meer uit van ‘kloktijd’ maar van ‘taaktijd’. Ze kijken niet of hun medewerkers wel lang genoeg werken, maar of ze hun taken tijdig afronden en goed uitvoeren. Dat leidt vaak tot langere werkdagen dan het arbeidscontract aangeeft.
Niet alleen het salaris maar ook de overuren bepalen op veel kantoren het prestige op het werk. De besten hebben de langste werkweken en verdienen daarom het meest. Dat terwijl overwerk niet de manier is om productiviteit te meten. Het gaat om de kwaliteit van het werk zelf. Niet alleen raken werknemers moe door overwerk, het heeft ook invloed op hun mentaliteit. Heeft een werknemer tien uur de tijd om iets te doen, dan doe hij er ook tien uur over.
Voor Franse werknemers geldt sinds 1 januari 2017 een ‘recht om niet verbonden te zijn’. Ze mogen hun telefoon buiten kantoortijd uitzetten en hoeven dan niet te reageren op mails van leidinggevenden, collega’s of klanten. Dit geeft ze de mogelijkheid om echt uit te rusten en verkleint het risico van een burn-out. Het is de vraag of dit de manier is om overwerk te beperken. Het is aan de werknemer en werkgever om te zorgen voor een zo evenwichtig mogelijke indeling van het werk. Daar profiteren ze uiteindelijk allebei het meeste van.
Bron: Volkskrant.nl
