Psychische klachten zijn de meest voorkomende reden voor ziekteverzuim. Psychisch verzuim groeit snel en duurt ook steeds langer. Dat kost werkgevers veel geld en zet extra druk op een organisatie. Het is dus belangrijk om mentale klachten te voorkomen.
Arbo Unie is bezorgd over de stijging van psychisch verzuim. Volgens de arbodienstverlener is dit verzuim hoger dan ooit met ruim 26 procent van het totaal aantal verzuimdagen in het eerste kwartaal van 2023. Arbo Unie verwacht dat als deze stijging aanhoudt, in 2030 ruim een derde van de werknemers psychisch verzuim opneemt. In alle leeftijdscategorieën stijgt dit verzuim, maar het is relatief het grootst in de leeftijdsgroep 25-45 jaar. Daarnaast groeit verzuim door psychische klachten flink bij jongeren tot 25 jaar. Het psychisch ziekteverzuim duurt volgens Arbo Unie ook steeds langer. De gemiddelde verzuimduur is zelfs tien dagen langer dan vijf jaar terug.
Een aanhoudend hoge werkdruk vergroot het risico op psychische klachten bij werknemers. Dat geldt ook voor werk met hoge taakeisen en weinig ruimte voor een eigen invulling van het werk. Er is ook meer kans op ziekmelden met mentale klachten als medewerkers werk doen dat niet goed bij hen past. Daarnaast verhoogt een slechte werksfeer het risico op psychisch verzuim, net als een cultuur waarin mentale problemen niet worden erkend en besproken. Daarnaast kan voortdurende onduidelijkheid in een organisatie voor psychisch verzuim zorgen.
Een andere oorzaak van psychische klachten kunnen hardnekkige personeelstekorten zijn. Hierdoor neemt de druk op bestaande medewerkers toe. De problemen groeien door langdurige afwezigheid van zieke medewerkers, wat voor een vicieuze cirkel zorgt als hierdoor meer medewerkers uitvallen. Een belangrijke reden voor psychisch verzuim kan ook een slechte werk-privébalans zijn.
Onderzoek van TNO onder jonge werkenden laat zien dat prestatiedruk, onzekerheden in het leven en sociale druk de belangrijkste bronnen zijn van hun stress. Deze stress heeft ook te maken met de invloed van sociale media op hun zelfbeeld. Volgens Corné Roelen, bedrijfsarts bij Arbo Unie en hoogleraar bedrijfsgeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, kunnen ook personeelstekorten een rol spelen bij psychisch verzuim van jongeren. “Daardoor krijgen jongeren geen goede ondersteuning en begeleiding bij de start en worden ze in het diepe gegooid. Iets wat we vooral in de zorgsector zien. Daar is te weinig personeel om jongeren goed in te werken.”
Een preventieve aanpak van psychische klachten is belangrijk. Het voorkomt langdurig psychisch verzuim. Dit bespaart je organisatie veel geld en voorkomt personeelstekorten. Welke preventieve maatregelen zijn er mogelijk?
Succesvolle preventie van psychisch verzuim begint met de erkenning dat psychische klachten een serieus gezondheidsprobleem zijn. Zorg dat medewerkers alert zijn op teveel stress bij henzelf en tijdig aan de bel trekken. Vraag daarnaast medewerkers en leidinggevenden om te letten op tekenen van psychische klachten bij collega’s en dit te melden. Zo’n tachtig procent van mensen die psychisch verzuim moeten opnemen zagen dit net als hun omgeving namelijk niet aankomen. Je kunt het bewustzijn van de gevolgen van psychische klachten in je organisatie vergroten met presentaties erover of trainingen.
Signalen op psychisch gebied zijn onder andere concentratieproblemen, piekeren, slecht slapen, prikkelbaarheid, angstklachten of matheid. Qua gedrag gaat het bijvoorbeeld om verminderd functioneren, minder motivatie, moeilijke omgang met collega’s of klanten, moeite met veranderingen of zich terugtrekken. Andere gedragssignalen zijn dat de medewerker vraagt om taak- of urenvermindering, privé-activiteiten beperkt om te kunnen blijven werken, vaker te laat komt of zich meer ziek meldt. Bij fysieke signalen kun je bijvoorbeeld denken aan hoofdpijn, onduidelijke pijnklachten en vermoeidheid, waarvan de medewerker niet structureel herstelt.
Bespreek de signalen van mentale klachten met de medewerker en kijk samen naar oplossing(en).
Zorg daarnaast dat psychische gezondheid een vast onderwerp wordt tijdens functioneringsgesprekken en dat het ook regelmatig aan bod komt bij teamoverleg. Bevorder feedback over teveel werkstress en mentale problemen die medewerkers zien bij collega’s.
Gemotiveerde medewerkers hebben minder last van werkdruk. Let er daarom op dat het werk van medewerkers bij hun talenten en drijfveren past. Bespreek dit met ze en bepaal eventueel nieuwe, uitdagende doelen. Ook een opleiding kan de binding met het werk vergroten en werkstress verminderen, doordat ze nieuwe vaardigheden leren of hun vaardigheden verbeteren.
Met duidelijkheid in je organisatie voorkom je onzekerheden, stress en uiteindelijk psychisch verzuim. Wees daarom helder in je verwachtingen en bied medewerkers de middelen om eraan te voldoen. Communiceer daarnaast tijdig, eerlijk en transparant over wat speelt in de organisatie.
Verbeter de werksfeer door medewerkers bij conflicten met elkaar in gesprek te brengen. Wees ook duidelijk dat je organisatie pesterijen op de werkvloer niet toestaat. Bevorder verder onderlinge steun en respect tussen collega’s en teams. Spreek daarnaast je waardering uit en vier successen.
Bied medewerkers de ruimte om hun eigen werktijden, werkplek en taakinvulling te bepalen. Meer autonomie leidt meestal tot meer werkplezier en gezonder werken. Ga hierbij na hoeveel inzicht iemand heeft in de eigen situatie en maak coaching mogelijk.
Kijk bij structurele personeelstekorten naar verbeteringen van je personeelswerving. Onderzoek daarnaast hoe je medewerkers met een hoge werkdruk kunt helpen om er goed mee om te gaan. Bekijk verder of werkzaamheden evenwichtig verdeeld zijn over medewerkers en pas dit anders aan. Stimuleer dat medewerkers voldoende pauzes nemen en genoeg uitrusten na het werk. Zorg ook voor ontspanningsmogelijkheden op het werk.
Maak van de werk-privébalans een vast onderwerp tijdens functioneringsgesprekken. Informeer daarnaast regelmatig hoe het met medewerkers gaat. Je kunt de werk-privébalans verbeteren door ze bijvoorbeeld de ruimte te geven om in privétijd onbereikbaar te zijn of door ze flexibele werktijden en werkplekken te bieden. Ondersteun medewerkers bij privéproblemen als ze daar behoefte aan hebben.
Jongeren onder de 25 kunnen heel zelfstandig lijken, maar zijn gebaat bij begeleiding en coaching. Let op een goede onboarding als ze je organisatie binnenkomen en geef ze een mentor.
Wijs medewerkers op het belang van een gezonde leefstijl. Dat vergroot de psychische weerbaarheid en verkleint de kans op ziekmelden met mentale klachten. Regelmatig intensief bewegen vermindert stress. Daarnaast beperkt het minder gebruiken van koffie, alcohol en tabak bijvoorbeeld nervositeit en onrust.
Kom tijdig in actie als toch langdurig psychisch verzuim dreigt. Houd contact als een medewerker zich ziekmeldt. Zorg er indien mogelijk voor dat de medewerker met de juiste hulp (gedeeltelijk) kan blijven werken. Bied hem of haar eventueel minder belastend werk aan. De kans is dan groter dat de medewerker niet langdurig uitvalt.
