Hoewel het mijn plicht is als generatie-expert om objectief en optimistisch te kijken naar generaties en de verschillen, heb ik zo mijn emoties bij dat wat ik zie bij Generatie Z (geboren 2000-2015). Emoties had ik ook toen Generatie Y (geboren 1985-2000) de werkvloer opkwam. ‘Gaat het wel goedkomen met deze Y-genzinnige Millennials?!’ Inmiddels ben ik een stuk genuanceerder over Generatie Y gaan denken en zie ik dat zij prima hun plek hebben gevonden.
Die nuance is er bij Generatie Z nog niet. Noch in de media, noch in marketing, noch in meningen. En noch bij mij. Ergens weet ik dat bij de opkomst van een nieuwe culturele groep -dat zijn generaties immers- er altijd irreële weerstand, angst en ontsteltenis is. De geschiedenis leert dat generaties, ondanks hun eigen strubbelingen, uiteindelijk wel op hun pootjes terechtkomen. Zo is de Verloren Generatie X (geboren 1955-1970) niet meer verloren en de Patatgeneratie (geboren 1970-1985) is ook volwassen geworden. Toch vind ik het moeilijk vertrouwen te hebben. Komt het wel goed met deze jongeren behorende tot Generatie Z? Generatie Z wordt niet voor niets de pechgeneratie genoemd.
Ja, ze zijn opgegroeid in welvaart en zijn door hun ouders verwend. Me-time, luxe, (studie)keuzes in overvloed…wat nou pech?! Pech, omdat ze opgroeien in een wereld die geopolitiek wankelt, de polarisatie ons nekt, de wereld ecologisch op omvallen staat, onmogelijk aan een woning kunnen komen en in een kwetsbare periode worden geterroriseerd door de aandachteconomie die social media met zich mee heeft gebracht. Zij bevinden zich in hun formatieve jaren in een polycrisis. Een onzekere context en toekomst in combinatie met eigen onzekerheid en kwetsbaarheid. Sneeuwvlokjes die zich moeten handhaven op een opwarmende aarde. Als je dan geen pechvogel bent. En het bezoek aan de nagelstudio en Starbucks maakt dat echt niet goed.
Hun overbezorgde en beschermende curling ouders hebben Gen Z-ers afhankelijk en weinig zelfredzaam gemaakt. De volwassen fase en het maken van keuzes wordt (noodgedwongen) zo lang mogelijk uitgesteld. Het gebrek aan houvast creëert nog meer onzekerheid. Laatst vertelde een directeur van een MBO vakschool dat 1 op de 3 scholieren binnenkomt met een serieuze zorgvraag. Burn-out, depressie, eenzaamheid, schulden, verslaving, obesitas. Stress lijkt hun normale staat van zijn. Ze vertelde me dat leerkrachten zich een therapeut voelen. The struggle is real. Ik denk dat de torenhoge studieschuld een kleinigheid is vergeleken bij het grotere monster: smartphones en social media. Generatie Z drijft door de ellendige (door oudere generatie gecreëerde) algoritmes weg van sociale verbinding en contact met hun omgeving en zichzelf.
De doorgeslagen individualisering heeft ertoe geleid dat Generatie Z denkt het geluk uit zichzelf te moeten halen. Op socials zien ze louter succesvolle prachtige mensen, wat de peer pressure en prestatiedruk verhoogt. Als je niet geslaagd en gelukkig bent, dan ben je een loser en heb je het aan jezelf te danken. Generatie Z streeft naar geluk, genot en geld. En wel snel. Ze hebben gedrevenheid in zich, maar de hoge verwachtingen (vooral van zichzelf) hebben een verlammend effect. Want hoe moet je in hemelsnaam die instawaardige succesvolle lifestyle gaan bereiken? Ze denken té groots, zijn ongeduldig en hebben grenzeloze ambities in een wereld vol grenzen.
Generatie Z zit vast in het web van snelwerkend kapitalisme. De wereld waarin ze leven is vluchtig; wat vandaag een trend is, is morgen ‘cringe’. Ze zijn van jongs af aan gewend geraakt om met 1 druk op de knop iets geregeld te krijgen. Dit heeft geleid tot hang naar instant behoeftebevrediging en gemak. Niet koken, maar bestellen. Geen boodschappen halen, maar laten bezorgen. Niet trappen, maar een fatbike. Geen oncomfortabele gesprekken voeren, maar een appje sturen. Niet door de pijn heen, maar hop…naar de volgende baan of relatie. Comfort is hun comfortzone, wat logisch is als je opgroeit met een hoge levensstandaard.
Als iemand die al wat meer levenservaring heeft weet ik dat het geluk en genot niet te halen valt uit comfort, maar juist zit in angsten overwinnen, het beest in de bek kijken en door de zure appel heen bijten. Een mislukte quiche uit de oven halen. Je een weg stuntelen door een gênant gesprek met je leraar of baas. Situaties die tot hilariteit leiden en waar je spelenderwijs van leert. Ongemak, vallen en opstaan is een cadeau. En nog belangrijker is het contact met anderen. De kwaliteit van je leven hangt af van de kwaliteit van je relaties. Hoe kunnen we dit hen duidelijk maken? En waarom houden we als ouders het ongemak zo bij ze weg?
Gedane zaken nemen geen keer. De bittere pil voor Generatie Z is dat hoe later je in je leven geconfronteerd wordt met de harde realiteit, hoe pijnlijker het is. Je kunt beter op je 15de op je bek gaan dan op je 25ste. Komt het ooit nog goed met Generatie Z? Vast wel.
Kim Jansen is als sociaal psycholoog altijd werkzaam geweest op het snijvlak van HR, onderzoek en het trainerschap. Op dit moment geeft Kim presentaties, workshops en masterclasses rondom het benutten van generatiediversiteit. Kijk voor meer informatie op haar website Generations at Work.
Kim schreef het boek ‘Het generatie-effect’ over hoe alle generaties samen meer bereiken: van boomer tot zoomer
