De grenzen tussen Nederland en de buurlanden werken belemmerend op de arbeidsmarkten in de grensregio’s. Dagelijks pendelen bijna 100 duizend medewerkers tussen Nederland en Duitsland of België en andersom. Dat is weinig gezien het aantal banen en inwoners in de grensregio’s. Opheffen van de belemmeringen werkt alleen als de vaardigheden van de medewerkers uit een grensregio aansluiten op de arbeidsmarkt over de grens.
Het rapport ‘Arbeidsmarkt zonder grenzen’ van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gaat in op het werk in de grensregio’s. Het PBL en het CBS onderzochten hoeveel en wat voor medewerkers in de buurlanden werken. Daarnaast bekeken ze hoe de arbeidsmarkten in de grensregio’s eruit zouden zien zonder landsgrenzen.
In 2012 reisden ruim 97 duizend medewerkers regelmatig op en neer tussen Nederland en Duitsland of België en omgekeerd. Gerekend vanuit het aantal inwoners en banen met een acceptabele woon-werkreistijd vanaf de grens is dat vijf procent van wat er mogelijk is. Daarbij betreft het bij ruim de helft van de pendelaars Nederlanders, Belgen of Duitsers die aan de overkant van de grens wonen, maar hun baan in hun geboorteland hebben. Zij kozen niet voor een baan over de grens, maar voor een woning in het buurland vanwege de aantrekkelijke woningmarkt, een gunstig belastingklimaat of om persoonlijke redenen.
In plaats van het pendelen over de grens kunnen de medewerkers met werk in het buurland daar ook gaan wonen. Ook dit is echter een kleine groep: 35 duizend mensen in 2012.
Overigens is de grens niet voor iedereen even belemmerend. Zo werken Duitsers 2,5 keer meer in de Nederlandse grensstreek dan andersom. Dit valt op, want de mogelijkheden voor grensoverschrijdend werken zijn iets groter voor Nederlanders in Duitsland dan omgekeerd. Dit is niet te verklaren vanuit het verschil in taal en cultuur. Dat is namelijk even groot voor Duitsers als Nederlanders. Verder werken Belgische medewerkers ongeveer even vaak in de Nederlandse grensstreek als Nederlandse medewerkers in België.
Met name in regio’s met vlak over de grens steden kan een beperking van de grensbarrière zorgen voor een sterke groei van het aantal bereikbare banen. De vaardigheden van medewerkers sluiten echter niet altijd aan bij de werkzaamheden over de grens. Daardoor profiteren sommige regionale arbeidsmarkten minder van een kleinere grensbarrière dan verwacht. Dit geldt bijvoorbeeld voor Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Limburg. De nabijgelegen steden (Antwerpen-Gent- Brugge en Aken-Luik) hebben wel veel werk maar een groot deel daarvan is ongeschikt voor de medewerkers uit de Nederlandse regio’s.
Vooral grensregio’s waar het beschikbare werk goed aansluit op de vaardigheden van de medewerkers van over de grens kunnen profiteren van het opheffen van grensbarrières. Dit geldt bijvoorbeeld voor Zeeland, het westen van Noord-Brabant en Oost- en West-Vlaanderen in België. In deze regio’s is de sector vervoer en opslag aan beide kanten van de grens sterk aanwezig. Verder profiteren het noorden van Limburg en de aangrenzende Duitse districten van de specialisatie in de groothandel van beide gebieden.
Regionaal en nationaal overheidsbeleid kan helpen bij het verminderen van barrières, maar hierbij is maatwerk nodig. Bij veel geschikt werk over de grens hebben regio’s baat bij een betere informatievoorziening waarbij werkgevers en werknemers aan beide kanten van de grens elkaar sneller vinden. In regio’s waar de vaardigheden van medewerkers niet passen bij de werkzaamheden over de grens, kan een regio investeren in omscholing en gewijzigde beroepsopleidingen. De rijksoverheid kan ondersteuning geven door onzekerheden over de financiële gevolgen van een baan over de grens weg te nemen. Ook kan het Rijk zorgen dat Nederlandse diploma’s over de grens worden erkend.
Een onbedoeld neveneffect van het stimuleren van werken over de grens kan een versterking zijn van de krimp van de beroepsbevolking in de Nederlandse grensregio’s. Voor Nederlanders met een baan over de grens is het namelijk duur om in Nederland te blijven wonen. De mogelijkheid voor de aftrek van hypotheekrente kan wegvallen en de lonen in de buurlanden zijn gemiddeld lager. Daarom wonen Nederlanders met een baan in de Belgische of Duitse grensstreek veel vaker in het buurland dan over de grens werkende Belgen en Duitsers.
Bron: CBS
