Het is bijna alsof Jelle de Jong, algemeen directeur van het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN), meteen duidelijk wil maken dat natuur niet alleen voor ‘bomenknuffelaars’ is. Het ene na het andere wetenschappelijke onderzoek haalt hij aan om te laten zien dat natuur een serieuze zaak is. Als je geluk en welbevinden van mensen en een duurzaam ecosysteem belangrijk vindt tenminste.
Het gesprek met Jelle de Jong begint als een les geschiedenis en evolutieleer. “De mens is onderdeel van de natuur. We zijn geëvolueerd vanuit een rijk natuurlijk systeem. In onze evolutie zijn we gezegend met groot denkvermogen en de mogelijkheid om samen te werken. Net als bijen en mieren. Maar dan in nog veel grotere groepen door ons collectieve geloof in keizers, een geldsysteem of het internet. We moeten alleen niet vergeten dat we hebben moeten overleven in de natuur. Nu staat de natuur onder druk in een door mensen gedomineerde planeet.” Inmiddels woont meer dan 60% van de mensen in steden. Vaak zijn dat geen kleine stadjes, maar metropolen. Nog nooit is er een generatie kinderen geweest die zo ver van de natuur opgroeit. Dit heeft volgens de directeur van IVN effect op onze gezondheid en ons welbevinden. Een mooi voorbeeld noemt Jelle het onderzoek van Bowler uit 2010. Hieruit blijkt dat een bezoek aan of het kijken naar de natuur leidt tot een vermindering van pijn en negatieve emoties zoals boosheid, vermoeidheid en somberheid en tot een toename van positieve gevoelens en energie.
“We gaan een fase in waarin we ons op een nieuwe manier tot de natuur verhouden. Mensen zijn namelijk afhankelijk van de natuur. Niet alleen voor grondstoffen, water en schone lucht, ook mentaal. In een druk en hectisch bestaan met veel stress ontdekken we dat de natuur veel kan betekenen. Als we dichter bij de natuur zijn, zijn we meer ontspannen en gelukkiger. Dit laten veel wetenschappelijke studies zien.” De wetenschap heeft het belang van natuur ontdekt. Tien jaar geleden verschenen jaarlijks 70 artikelen over de relatie tussen natuur en gezondheid, nu meer dan 7.000. Als voorbeeld noemt Jelle een experiment waarbij mensen een portemonnee vinden. De ene groep kwam uit het park gelopen en vond de portemonnee, de andere groep kwam uit de drukke stad. Wat bleek? De groep die door het park had gelopen was significant hulpvaardiger om de portemonnee terug te brengen bij de rechtmatige eigenaar. Volgens Jelle is er meer wetenschappelijk onderzoek dat dit beeld laat zien. “Neem het hersenonderzoek van Mark Mieras bijvoorbeeld. Als mensen kijken naar een foto van de natuur laten de hersenen tekenen van creativiteit en ontspanning zien.” Dit bevestigt volgens hem het belang van de natuur.
Ook IVN probeert het effect van hun werk te onderbouwen. Zo startte zij in samenwerking met Jantje Beton een project om schoolpleinen natuurvriendelijker te maken. De Universiteit van Wageningen deed onderzoek naar het effect van deze aangepaste schoolpleinen. Belangrijkste uitkomst was het verbeterde sociaal gedrag van de kinderen. Kinderen waren prettiger in de omgang en hulpvaardiger. Dit motiveert IVN om een bijdrage te leveren aan onderwijs waar natuur een rol speelt. “Denk aan een binnenbos, groene schooltuinen, Tiny Forests en buitenles. Praktische toepassingen om kinderen in contact te laten komen met de natuur.”
Niet alleen kinderen krijgen aandacht bij het Instituut voor natuureducatie. Ook hulpbehoevende groepen. “We werken samen met meer dan 100 ouderenorganisaties. Zorgbestuurders zijn hier enthousiast over. Neem bijvoorbeeld de wandelingen in het groen met diabetes patiënten. Mensen ontmoeten elkaar en overwinnen fysieke drempels. IVN vertelt over de natuur, hoe die is ontstaan en hoe het ecosysteem functioneert. Mensen leren de natuur te waarderen én ze zijn in beweging”, aldus Jelle de Jong. Wetenschap laat zien dat hun gezondheid verbetert en ze minder medicijnen nodig hebben. Maar ook de verzorgenden hebben er profijt van. Een promovendus heeft samen met IVN onderzoek gedaan naar medewerkers in de ouderenzorg die met bewoners in de natuur kwamen. Het ziekteverzuim nam af en het werkplezier nam toe.
Werkgeluk is volgens Jelle sowieso gebaat bij een natuurlijke omgeving. Zo refereert hij aan het interview met Fred Schoorl in de publicatie Werkgeluk van Driessen. “Fred is een goede kennis van me. Waar hij nadenkt over hoe een gebouw bijdraagt aan geluk en welzijn van mensen, denken wij na over hoe natuur dit doet. En de wetenschap helpt hierbij. Want die laat zien dat werknemers gelukkiger zijn in een groene omgeving. Dit kunnen groene bedrijventerreinen zijn, maar ook de manier waarop mensen werken. Met lunchwandelingen in het groen of een buitenbila.” Volgens Jelle levert het management eigenlijk zelf het bewijs. “Veel organisaties gaan voor een heisessie in de natuur. De natuurlijke omgeving stimuleert het creatieve proces.” Groen als speerpunt voor de overheid Jelle is optimistisch over de toekomst. “Voor de overheid is groen steeds meer een speerpunt.
Gemeenten realiseren zich dat het noodzakelijk is voor klimaatadaptatie. Steden met meer groen zijn koeler en dat vermindert hittestress, waardoor mensen zich prettiger voelen. Ook bomen hebben een positief effect op de luchtkwaliteit en ze creëren schaduw.” Mensen in groene wijken zijn gezonder, zelfs als je andere factoren uitsluit. KPMG publiceerde een aantal jaar geleden een onderzoek over hoe groen zorgt voor een besparing op ziektekosten. Gemeenten en provincies zijn zich steeds meer bewust van het belang van natuur. Jelle heeft genoeg voorbeelden hoe de overheid mensen betrekt bij groen en natuur. “We doen in tientallen gemeenten projecten voor gezonde buurten. De bewoners betrekken is cruciaal. Daarom organiseren we bijvoorbeeld buurtsafari’s. Van alle kansen en verbeteringen voor groen die bewoners zien, maken we een notitie. Samen met een gemeente maken we een plan hoe we dit kunnen realiseren. Vervolgens meten we het effect op geluk in de buurt.” De directeur van IVN wil uiteindelijk een natuurbewuste gedragsverandering bewerkstelligen. “In de natuur leren mensen zichzelf kennen. Want de natuur heeft geen oordeel.”
Dit artikel is tot stand gekomen in een interview met het Jelle de Jong, algemeen directeur bij het IVN.
Meer lezen? Het interview staat in de publicatie Geluk werkt door van Driessen. Deze is kosteloos aan te vragen voor bestuur, directie, management, leidinggevenden en HRM’ers in de publieke sector via www.driessen.nl/gelukwerktdoor.
