Er was zelfs een wet voor nodig om ‘olifanten van paaltjes’ te halen bij circussen. Toch komt het fenomeen van ‘de olifant aan een paaltje’ nog maar al te vaak voor en wel op de werkvloer!
Wie kent ze niet de collega’s die klagen, zich afhankelijk opstellen, uitgaan van wat allemaal niet kan en zeker zelf geen verantwoordelijkheid nemen? Dit zijn de collega’s bij wie het glas altijd halfleeg is en die schijnbaar hun loopbaan ondergaan in plaats van zelf aan het stuur staan. Jammer genoeg komen we deze mensen veel tegen. Mensen die zich laten leiden door wat allemaal niet kan of wat ze allemaal niet kunnen en zich afhankelijk opstellen. Geluk lijkt voor deze mensen afhankelijk te zijn van een ander of iets anders. Wie kent niet de uitspraak: “Het regent dus dan is het logisch dat ik chagrijnig ben, toch?”
In een eerdere column sprak ik al over het psychologische begrip ‘aangeleerde hulpeloosheid’. Populair gezegd komt het erop neer dat een mens of dier heeft geleerd zich hulpeloos te gaan gedragen, niet in staat te reageren op een manier die helpt om vervelende situaties te vermijden of productieve keuzes te maken, ondanks dat daar wel mogelijkheden voor zijn. Het feit OF het gevoel van een gebrek aan controle speelt hierin een belangrijke rol. Als het ernaar uitziet dat de controle over de situatie laag is, blijft hulpeloosheid de (bio-)logische keuze die ons systeem vrijwel automatisch maakt.
De term ‘aangeleerde hulpeloosheid’ heeft echter ook goed nieuws. Het suggereert dat je het ook weer kunt afleren. En ik denk dat je daar heel ver in kunt komen. Onze dagelijkse praktijk laat dit zien. Het is niet even een quick-fix en vraagt tijd en aandacht maar het resultaat mag er zijn.
Hierbij gaan we uit van onze ideale definitie van ontwikkelen:
Ontwikkelen is met respect voor de ervaringen en inzichten uit het verleden, her-kaderen, vooruitkijken, leren en ook écht gaan handelen.
(Blijf je echter alleen achteromkijken naar het verleden en vergeet je vooruit te kijken dan weet je zeker dat je op enig moment je hoofd gaat stoten.)
Wanneer binnen een organisatie of binnen iemands loopbaan een verandering op komst is dan hoeft dat nog niet eens duidelijk aangekondigd te zijn. Wij mensen hebben altijd antennes op ‘ontvangst’ staan. De interpretatie van de informatie die we binnenkrijgen, ook al is het maar ‘een gevoel’, stuurt ons gedrag ten aanzien van de verandering. Heeft men een eerdere negatieve ervaring met betrekking tot veranderen binnen een organisatie dan is men zeer waarschijnlijk meer op zijn of haar hoede voor iedere volgende verandering. Door aandachtig stil te staan bij de ervaringen en persoonlijkheidsvoorkeuren en daardoor gevormde perceptie ten aanzien van veranderen, geven we een goede start aan een Mobiliteits- of Verandertraject. Weten hoe de persoon erin zit, welke beelden leven en zo mogelijk ‘herijkt of gerelativeerd’ moeten worden, zorgt voor een boost aan het feitelijke begin van een ontwikkeltraject.
Een eerste goede aanzet om jezelf of je collega ‘van het paaltje’ te krijgen is dus om achterom te kijken en inzicht te krijgen in hoeverre eerdere ervaringen jouw perceptie hebben gekleurd. Leer daarvan, kijk daarna vooruit en neem vervolgens een beslissing. Een olifant komt immers niet van een paaltje door er alleen over te denken of te spreken.
