Een grote crisis, zoals de coronacrisis, moet wel zorgen voor structurele veranderingen zou je denken. Toch blijkt twee jaar na het dieptepunt van deze crisis dat dat niet is gebeurd. We leren misschien veel, maar we veranderen te langzaam en vervallen weer in oude patronen van overleggen, plannen doordenken, wikken en wegen. Deze oude patronen hebben direct hun weerslag op de lichamelijke en emotionele gezondheid van zorgprofessionals en het organisatieklimaat in zorgorganisaties.
Dit blijkt uit ons jaarlijkse onderzoek naar gezond werken in de zorg*. Mijn collega, Irene van der Fels, liet me de trends over de afgelopen 5 jaar zien in gezondheid van zorgprofessionals en het organisatieklimaat binnen zorgorganisaties. En wat blijkt? In 2020, het jaar waarin de coronacrisis ons overviel, verbeterden zowel de lichamelijke als emotionele gezondheid van de zorgmedewerkers, namen hun slaapklachten af en was er voor het eerst in jaren een stevige verbetering van het organisatieklimaat in zorgorganisaties te zien. Ook nam de kwantitatieve werkdruk aantoonbaar af.
In 2021 en 2022 zie je helaas weer dat de gezondheidsklachten toenemen en het organisatieklimaat verslechtert. Daarmee was de gezondheid van zorgprofessionals in het crisisjaar 2020 beter dan de twee jaar ervoor en de twee jaar erna.
Wij waren verrast en ook opgewonden over deze onderzoeksresultaten. Verrast omdat het zo overduidelijk was dat 2020 een positieve trendbreuk liet zien. Ondanks alle onzekerheid, emotionele gebeurtenissen en spanning over wat er op hen af kwam was er voor de grootste groep zorgprofessionals een gezonde werkomgeving. En opgewonden omdat het zo goed weergeeft waar de oplossingsrichtingen zitten.
Laat ik even terughalen waar we met elkaar zo trots op waren tijdens de eerste lockdown; saamhorigheid, focus op het eindresultaat, waardering voor het vak, een heldere leiderschapsstijl, maximale mentale ondersteuning voor teams, overbodige wet- en regelgeving die even aan de kant werd gelegd en er was sprake van een maximale samenwerking in de keten. Allemaal factoren die zó logisch zijn dat we ze snel vergeten. Het gaat hier in feite om basale behoeften en samenwerkingsvormen die vanuit onze primaire reactie op het omgaan met een crisis op natuurlijke wijze naar boven komen. Maar die blijkbaar net zo snel naar de achtergrond verdwijnen als er weer ruimte is om rationeel te denken, te overleggen en te wikken en wegen.
Dit deed me ook denken aan een workshop waar ik aan mocht deelnemen van Apemanagement. Samen met een grote groep zorgprofessionals kregen we les in hoe apen samenwerken en problemen oplossen. Wat een verademing en realiteitscheck om te horen dat apen snel hun issues kenbaar maken en oplossen. Soms door gewoon een robbertje te vechten, maar dan is het ook klaar. Niet oeverloos door blijven gaan maar snel oplossen.
Dus laten we weer even teruggaan naar 2020, terughalen wat de geleerde lessen zijn en deze als goede voornemens opnemen voor 2023. Dit geldt ook voor mijzelf. De afgelopen maanden heb ik naar honderden zorgprofessionals geluisterd en met ze gesproken. Er zit ongelofelijk veel energie in de sector om dingen anders te gaan doen. Te versimpelen, terug naar de bron van optimale dienstverlening in een plezierige werkomgeving.
Mijn goede voornemen is om de goede initiatieven van zorgprofessionals in het zonnetje te zetten en zelf niet meer mee te werken aan projecten waarvan vooraf al duidelijk is dat het niet bijdraagt aan het verbeteren van werkomstandigheden in de zorg.
Daarnaast ga ik vol overgave verder met het verbeteren van de samenwerking in de keten. Hoe kunnen wij als organisaties, jullie als zorgprofessionals zo goed mogelijk van dienst zijn? Waar ik naar uitkijk is om met een aantal organisaties die vanuit hun achtergrond veel data over zorgprofessionals verzamelen samen te werken en deze data voor jullie te laten werken. Dan weet je namelijk aan welke knoppen je kunt draaien om je organisatie gezonder te maken en collega’s te behouden.
Terug naar de goede elementen uit de crisis, gewoon doen! Ik ga er komend jaar volledig voor.
Deze column is geschreven door Anouk ten Arve, programmamanager Gezond Werken in de zorg bij Stichting IZZ.
* Dit blijkt uit ons jaarlijkse onderzoek, de Monitor Gezond werken in de Zorg. Gemiddeld doen hier tussen de 4.000 en 10.0000 zorgprofessionals aan mee verdeeld over de verschillende branches in de sector. We vragen naar hun individuele gezondheid en wat ze van hun werk vinden. We kijken naar de relatie tussen hun gezondheid en de werkomstandigheden en willen snappen hoe het met hen gaat en aan welke knoppen (lees werkfactoren) je kan draaien om de individuele gezondheid te verbeteren. We weten al jaren dat als je de werkfactoren verbetert de individuele gezondheid beter wordt en het verzuim en verloop afnemen. Als je hier nieuwsgierig naar bent kun je dit eens teruglezen in mijn vorige column.
