Zorgverlening moet draaien om mensen in leven houden, zo gelukkig mogelijk. Veelal ligt de focus teveel op de fysieke gezondheid en te weinig op het geluk. Daarnaast: gelukkige mensen zijn gezonder en gezonde mensen gebruiken minder zorg.
Is geluk de sleutel tot een gezonder Nederland? Wat betekent dat dan voor de manier waarop we zorg organiseren? Welke plek heeft geluk in de zorg? Dit waren de kernvragen die de basis vormden voor een grootschalig en langlopend onderzoek naar geluk door Zorgverzekeraar VGZ en de Erasmus University Rotterdam.
Zorgverleners stellen tegenwoordig dat de patiënt centraal staat. Maar wat betekent dat? Als de patiënt echt centraal staat, zou de focus niet op een ziekte of aandoening moeten liggen, maar op het geluksgevoel van mensen als ultieme uitkomst van de zorg. Dat ligt natuurlijk veel genuanceerder, want ‘zorg’ is nogal een breed begrip met zoveel verschillende soorten zorg. Maar of het nu gaat om een gebroken arm of om eenzaamheid, de zorg eromheen moet altijd bijdragen aan het geluk (in de definitie van langdurig welbevinden) van de cliënt/patiënt. Toch is zorgverlening in de praktijk vaak enkel gericht op fysieke en klinische waarden. Op ziekte dus. Terwijl zorg niet alleen om fysiek, maar ook om sociaal en mentaal welbevinden gaat. Over lekker in je vel zitten: over geluk. Uitdaging daarbij is dat geluk heel persoonlijk is, wat dus vraagt om een persoonlijke behandeling.
Binnen de zorg is langzaam een transitie bezig van ‘zo lang mogelijk leven’ naar ‘zo gelukkig mogelijk leven’. Zelf kunnen kiezen hoe je je leven regisseert, blijkt een grote voorspeller voor geluk. Maar onderzoek naar geluk doen we nog niet zo lang. Zeker niet in relatie tot zorg. Om meer inzicht te verkrijgen in geluk, is in 2011 de Gelukswijzer ontwikkeld. Een tool in de vorm van een geluksdagboek rondom keuzes in het dagelijks leven, waar zo’n 100.000 mensen aan deelgenomen hebben. De Gelukswijzer geeft inzicht in je geluk en helpt deelnemers de juiste keuzes te maken.
Mensen inzicht geven in het effect van hun werk. Daar is nog veel winst te behalen voor de zorg. Dit begint met het meetbaar maken van geluk. Hoe gelukkig zijn mensen? Wat is het effect van een behandeling op iemands geluk? Wat werkt bij bepaalde mensen wel en wat niet? Meten is weten. Als zorgorganisaties specifieker gaan meten wat hun inspanningen doen met het geluk van hun patiënten/cliënten, kunnen ze actiever sturen op geluk door de juiste soort interventies in te zetten. (Zorg)interventies zijn mogelijk op drie gebieden: op fysiek, sociaal en mentaal gebied. Onderzoek laat zien dat met name de sociale interventies het meest bepalend zijn voor je geluk, maar opvallend genoeg worden juist deze het minst toegepast. Als maatschappij steken we veel geld in medische/ fysieke interventies. Soms zouden mensen echter meer geholpen zijn met sociale verbinding om gelukkiger (en gezonder) te worden dan door een bezoek aan de huisarts. We weten echter vaak niet hoe we deze sociale interventies moeten vormgeven en bekostigen, terwijl we medische ingrepen altijd accepteren.
Bovendien heeft focus op geluk in de zorg als neveneffect dat kosten in de zorg omlaag kunnen. Want geluk blijkt een veel betere voorspeller voor de gezondheid in de toekomst dan bijvoorbeeld roken. Dat gelukkige mensen gezonder blijven, is wetenschappelijk aangetoond. Hoe dat precies werkt, zijn wetenschappers langzaam aan het ontrafelen. Meer onderzoek is hier zeker van belang, maar moet ons er niet van weerhouden om te investeren op gerichte interventies in het geluk van mensen.
Een interessante vraag: leidt het werkgeluk van zorgmedewerkers tot gelukkigere cliënten en patiënten? In een verkennend onderzoek vanuit de Erasmus University Rotterdam en zorgverlener Rivas is gekeken naar de samenhang tussen het geluk van verzorgenden in de Thuiszorg en cliënten. De belangrijkste indicator voor de beleving van de cliënt bleek te zijn hoe de verzorgende de deur binnen kwam, energiek en met een lach op het gezicht of juist niet. Cliënten rapporteerden een significant hogere score op gezondheid en geluk naarmate de zorgmedewerker meer bevlogenheid toonde. Werkgelukkige medewerkers hebben dus een positief effect op het geluk van cliënten. Dat biedt kansen voor organisaties in de zorg.
In het boek ‘Geluk in de Zorg’ worden begrippen als geluk, zorg en gezondheid gedefinieerd en wordt geschetst hoe de kwaliteit van zorg kan verbeteren door het geluk van mensen centraal te stellen. Sturen op geluk is geen utopie! Daarnaast komen 35 wetenschappelijk onderbouwde geluksinzichten aan bod, die ons geluk kunnen vergroten. Een hele waardevolle tip waar iedereen vandaag nog mee aan de slag kan, gaat over de kracht van dankbaarheid. Houd eens een geluksdagboekje bij, over werk of privé. Schrijf elke dag op waar je blij van werd of trots op was. Deze toepassing van positieve psychologie werkt sterk voor het vergroten van je geluksbeleving.
Deze column is geschreven door Pieter van Haren. In zijn tijd als consultant Zorgvernieuwing/Innovatieleider bij zorgverzekeraar VGZ heeft Pieter van Haren de vele facetten van de zorg leren kennen, zowel op operationeel als op beleidsmatig niveau. Een rode draad door zijn activiteiten is het onderwerp ‘Geluk’. Tussen 2007 en 2016 liep in samenwerking met de Erasmus University Rotterdam het Geluksonderzoek. Onder andere de tool ‘de Gelukswijzer’ (sinds 2011) en het boek ‘Geluk in de Zorg’ (2016) zijn hier het resultaat van.
Meer lezen? De column staat in de publicatie Geluk werkt door van Driessen. De publicatie is kosteloos aan te vragen voor bestuur, directie, management, leidinggevenden en HRM’ers in de publieke sector via www.driessen.nl/gelukwerktdoor.
