Of het nu gaat om een leerling, patiënt, burger of bezoeker: de klant centraal is ook in de publieke sector gemeengoed. Om dit te realiseren kiezen steeds meer organisaties voor allianties. Slim als je het aan prof. Dr. Geert Duysters vraagt. “Publieke projecten en diensten worden te complex. Een leveranciersrelatie volstaat vaak niet meer. Resultaten verbeteren als je samenwerkt met andere organisaties. Tijd voor alliantiemanagement.”
Prof.dr. Geert Duysters is als hoogleraar verbonden aan Tilburg University en TIAS School for Business and Society. Vanuit de prachtige groene campus aan de bosrand in Tilburg ziet de professor de wereld om ons heen veranderen. De laatste twintig jaar is deze, mede door digitalisering, sterk geglobaliseerd. De omgeving verandert razendsnel en daarom moeten organisaties meer en beter samenwerken. Allianties aangaan, zoals hij het in de wetenschappelijke literatuur beschrijft. Bij een alliantie gaan twee of meer organisaties een langere termijn relatie aan, waarbij ze tot een gezamenlijk resultaat komen. Als voorbeeld in de publieke sector noemt Geert Duysters recruitment. “Steeds meer organisatieskiezen ervoor om gezamenlijk recruitment op te pakken. In de regio of met samenwerkende organisaties. Hier zit geen fusie achter, maar een alliantie. Deze manier van samenwerken is steeds belangrijker.”
Bij een leveranciersrelatie, zoals we die allemaal kennen, is sprake van een markttransactie waar een overeenkomst aan ten grondslag ligt. Daarbij is sprake van een hiërarchische relatie waarbij de klant aangeeft wat de eisen zijn aan de dienst die geleverd wordt. In de publieke sector gaat dit vaak gepaard met (verplichte) aanbestedingen. Geert Duysters: “In een aanbesteding gunnen organisaties heel traditioneel op de specificaties van een product of dienst in combinatie met de prijs. Maar dat is langzaam aan het veranderen. Projecten zijn te complex of innovatief. Samenwerkingen zijn te langdurig om op een x moment alles vast te stellen, zoals in een aanbesteding vaak gebeurt. Steeds vaker zie je in een aanbesteding dat de manier van samenwerken, het projectteam en de verdeling van risico’s worden meegenomen. Ook kijken organisaties naar mogelijkheden om gedurende een project of opdracht bij te sturen.” vervolgt de Tilburgse hoogleraar zijn verhaal.
Het klinkt niet echt als een aanbeveling voor het smeden van allianties als Duysters laat optekenen dat maar liefst de helft van de allianties mislukt. Ook in de publieke sector. “Het voordeel is dat alliantiemanagement flexibel is. Het komen en gaan van samenwerkingen is onderdeel van zogenoemde netwerkorganisaties. In de publieke sector, met name in de zorg, is dit steeds meer een onderdeel van het ‘zijn’ van een organisatie.” Volgens de econoom hebben organisaties nog wel stappen te zetten in het opbouwen van alliantievaardigheden. Dit vraagt om kennis en vaardigheden in de organisatie. Als dit lukt dan slaagt 80% tot 90% van de allianties. Dit begint bij het serieus nemen van partners en het onderscheid tussen de belangen van de eigen organisatie en de partner te verkleinen. Alliantiemanagement is een hele lastige taak. “Je moet een goede balans vinden tussen verschillende belangen. Om uiteindelijk doelen te formuleren die in elkaars verlengde liggen. En je moet elkaar iets gunnen.” Daarbij is het lange termijn resultaat belangrijker dan succes op korte termijn. “De traditionele manier waarop inkoop met leveranciers omgaat is niet geschikt voor alliantiemanagement. Alliantiemanagement lijkt eerder op relatiebeheer. Waarbij je verantwoordelijk bent voor de relatie met de andere partij en de gezamenlijke doelstellingen. Uiteraard zonder daarbij het primaire belang van je eigen organisatie uit het oog te verliezen.” De lezer die al in de startblokken staat om een vacature voor alliantiemanager op de werkenbij-site te zetten stelt Geert Duysters gerust.“ Je hoeft niet direct een alliantiemanager aan te trekken.
Pas als allianties een strategische positie in de organisatie krijgen, valt dit te overwegen. Net als organisaties nu projectmanagers hebben. Toch is het belangrijk om kennis en kunde in de organisatie te borgen, voordat een organisatie aan de slag gaat met allianties. Nu is deze verantwoordelijkheid overal en nergens belegd. Als je begint zonder dat je echt weet wat je doet, behoor je binnen de kortste keren tot 50% van de organisaties waarbij allianties falen.”
De snel veranderende omgeving zorgt er volgens Geert Duysters voor dat we veel meer moeten denken in samenwerkingen. Je kunt als organisatie niet meer alles zelf doen of inkopen. “Je moet verschillende competenties samenvoegen in allianties om de burger, leerling, patiënt of klant te helpen. Kijk bijvoorbeeld naar de AVG. Deze privacywet heeft een enorme impact op organisaties. Door de juiste samenwerkingen behalen organisaties synergievoordelen.” Het is niet zo dat het samenvoegen van competenties niet gebeurt. Maar vaak zijn dit fusies. Kleine (rand)gemeenten worden samengevoegd met grotere gemeenten, streekziekenhuizen gaan op in een academisch ziekenhuis en scholen vallen onder overkoepelende besturen.
“Dit soort trajecten kosten doorgaans veel geld en tijd en leveren vaak niet de gewenste resultaten op. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar wetenschappelijk onderzoek laat zien dat het niet leidt tot de kostenreductie en de synergievoordelen die vooraf werden verwacht. Het adaptieve vermogen van de organisatie wordt ook afgeremd. Logisch ook. Een gemiddelde fusie neemt flink wat tijd in beslag. Een fusie betekent organisatiestructuren veranderen, culturen vermengen, processen aanpassen. Als dat allemaal is afgerond, ziet de wereld er weer anders uit.” Duysters vervolgt zijn verhaal met een oproep. “Wat we vaak zien is dat een CEO of bestuurder hun ‘span of control’ wil vergroten of snel resultaat willen boeken. Daar worden ze immers op afgerekend. Een fusie lijkt dan de snelste weg naar succes. Maar dit is vaak op de lange termijn niet in het belang van de organisatie.”
Marktplaatsen van samenwerkende gemeenten of Rijksoverheden die kiezen voor gezamenlijke werving op werkenvoornederland.nl. Duysters erkent dat deze voorbeelden van recruitment in de publieke sector laten zien hoe succesvol allianties kunnen zijn. “Hier is sprake van een gezamenlijk afstemming en marktbenadering. Organisaties die elkaar versterken in een flexibele manier van samenwerken. Waarbij aangesloten organisaties die geen meerwaarde zien ook ruimte krijgen om er weer uit te stappen. Zo ontstaat een organische netwerkorganisatie.” Een ander voorbeeld is volgens prof.dr. Geert Duysters het sociaal domein en de gezondheidszorg. “Daar zie je steeds meer organisaties samenwerken om de klant optimaal te bedienen. Een one-stop-shop voor de klant en goed contact tussen de verschillende instanties. Bij gemeenten zie je dit ook bij wijkvernieuwing of energieomschakeling. Ze zoeken hier samenwerking met burgers, woningcorporaties en de private sector.” Zo ontstaat een situatie waarbij we niet meer denken in fusies of klant-leveranciersrelaties, maar in termen van samenwerken en allianties. En dit hebben we in de toekomst zeker nodig.
Dit artikel is verschenen in de juni-editie van het magazine van Driessen Groep.
