De Nederlandse arbeidsparticipatie van 55-plussers steeg behoorlijk van 21 procent in 2003 tot ruim 33 procent in 2018. Toch blijft de positie van ouderen lastig, want ouderenwerkloosheid betekent ook langdurige werkloosheid. Aangezien overheidsmaatregelen weinig effect hebben, is een radicaal andere aanpak voor ouderenwerkloosheid nodig op de werkplek. Dit schrijven Fabian Dekker en Jos Verhoeven op de website van Sociale Vraagstukken.
De arbeidsdeelname van 55- tot 60-jarigen lag voor mannen in 2016 rond 82 procent en voor vrouwen rond 64 procent. Dit is behoorlijk hoog, maar na de 60-jarige leeftijd daalt de arbeidsparticipatie in snel tempo. Daarnaast zijn ouderen na jongeren tot 25 jaar de leeftijdsgroep met de hoogste werkloosheid. Vergeleken met de rest van Europa komt een oudere hier minder snel dan gemiddeld weer aan het werk (OECD, 2016). Er is dus sprake van een probleem waar volgens Dekker en Verhoeven bijzonder weinig beweging in zit.
Bij ouderenwerkloosheid speelt een lage bereidheid van werkgevers om ouderen aan te nemen een rol. Dat heeft vooral te maken met beeldvorming, zo toont onderzoek aan. Werkgevers denken vaak dat de arbeidskosten niet in verhouding staan tot de productiviteit. Ook zouden ouderen minder flexibel en inzetbaar zijn dan andere leeftijdscategorieën.
Er is geen duidelijk bewijs dat deze beeldvorming bevestigt. Uit recent onderzoek van Vlasblom en Schippers (2018) blijkt zelfs dat lagere salariseisen van ouderen niet zorgen voor een grotere werkhervattingskans. De lagere bereidheid van werkgevers om oudere werknemers in dienst te nemen komt dus lang niet altijd door een rationele kosten-batenafweging, maar eerder door leeftijdgerelateerde stereotyperingen.
De laatste 30 jaar heeft de overheid diverse maatregelen genomen voor een betere arbeidsmarktpositie van werkloze ouderen. Verhoging van de pensioenleeftijd heeft gezorgd voor meer arbeidsdeelname, maar van de meeste andere maatregelen is het onduidelijk of ze effect hebben gehad. Uit een analyse van de ontwikkeling van het aandeel ouderen in de langdurige werkloosheid komt zelfs een verslechtering in de tijd naar voren (SEOR, 2016).
Volgens Dekker en Verhoeven kan het ook anders. Ze zien een oplossing in het radicaal omgooien van het bedrijfsbeleid en door inclusiever werken en het realiseren van maatschappelijke impact. De schrijvers vinden het eigenlijk te gek voor woorden dat maar vijf procent van alle bedrijven in Nederland het merendeel van het totaal aantal mensen met loonkostensubsidie in dienst heeft (Cedris, 2018).
Dekker en Verhoeven stellen dat Nederland daarom behoefte heeft aan een nieuw type manager dat zich durft te onderscheiden op maatschappelijke impact in plaats van op strikt economisch rendement. Het is volgens hen al meerdere keren bewezen dat het inpassen van mensen met een afstand tot werk, zoals langdurig werkloze ouderen, prima samen gaat met een succesvolle bedrijfsvoering.
Als managers blijven vasthouden aan een verouderde focus op ondernemen, dan moet de maatschappij kijken naar nieuw op te starten organisaties. Dekker en Verhoeven geven Greyston Bakery als praktijkvoorbeeld van zo’n moderne business case. Deze Amerikaanse bakkerij werkt volgens het principe dat er voor iedereen op de arbeidsmarkt plaats is. Het motto daarbij is: ‘We don’t hire people to bake brownies, but we bake brownies to hire people’. Greyston neemt mensen zonder enige vorm van sollicitatieprocedure aan, gewoon door het noteren van hun naam.
Dat houdt overigens niet in dat de bakkerij na aanname geen eisen meer aan mensen stelt. Niet op tijd op het werk komen of niet goed functioneren, kan nog altijd leiden tot ontslag. Dit soort ‘opendeurenbeleid’ betekent volgens de auteurs wel dat mensen met een afstand tot werk, zoals langdurig werkloze ouderen, weer perspectief krijgen en zich kunnen ontwikkelen. Greyston hoopt in 2020 ook een Nederlandse vestiging te openen. Het bedrijf wil dan samen met Start Foundation een centrum voor ‘Open Hiring’ starten, zodat ook andere bedrijven ermee aan de slag kunnen.
Een andere oplossing zien Dekker en Verhoeven in een nieuw ‘werkgeversbedrijf’ dat ouderen aanneemt en vervolgens plaatst bij afzonderlijke bedrijven. Het gaat om een ‘maatschappelijke detachering’, die bij werkgevers de koudwatervrees wegneemt om mensen op leeftijd aan duurzaam werk te helpen.
“Waar het arbeidsmarktbeleid onvoldoende succesvol is geweest om langdurig werkloze ouderen te activeren, is het nu echt aan werkgevend Nederland om de handschoen op te pakken en inclusiever te gaan organiseren. Gezien de recente tussenevaluatie van de bijzonder moeizaam werkende Participatiewet is dit zeker in ons land geen overbodige luxe”, sluiten Dekker en Verhoeven af.
Bron: Sociale Vraagstukken
