De zorgsector heeft het moeilijk, met een hoge werkdruk en te weinig personeel. Tegelijk blijft de behoefte aan zorgpersoneel stijgen door de vergrijzing. Daar kwam de coronapandemie nog bovenop. Het ziekteverzuim in de zorg is inmiddels naar recordhoogte gestegen. Het grootste probleem is het langdurige ziekteverzuim. Hoe komt dit en wat is er aan te doen?
Het ziekteverzuimpercentage geeft aan hoeveel procent er niet is gewerkt door ziekte bij een bedrijf of instelling. Het ziekteverzuim onder medewerkers in de zorg was in het vierde kwartaal van 2021 8,24 procent volgens onderzoeksbureau Vernet. Dat was het hoogste verzuimpercentage van de afgelopen twintig jaar. Het ziekteverzuim voor heel 2021 was 7,29 procent. In alle vier de zorgbranches: ziekenhuizen, verzorging, verpleging, thuiszorg (VVT), gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg steeg het verzuimpercentage vergeleken met 2020. Vooral het langdurige verzuim nam toe. Volgens Vernet betreft het dan een ziekteperiode van minstens 92 dagen (veel andere partijen hanteren vier of zes weken ziekteverzuim als grens voor langdurig verzuim). Het langdurige verzuim bepaalt voor een groot deel het hoge verzuimpercentage in de zorgsector.
Volgens werknemers- en werkgeversenquêtes zorg en welzijn van het CBS uit 2019 ervaart bijna 44 procent van de medewerkers in de sector zorg en welzijn een hoge tot zeer hoge werkdruk. Deze werkdruk bleef sindsdien toenemen. Er is sprake van werkdruk als een werknemer niet aan de eisen van het werk kan voldoen. Dat speelt bijvoorbeeld als werknemers te weinig tijd hebben voor het afronden van hun werk of onmogelijk tot het gewenste resultaat kunnen komen. Zeker als een werknemer daarin niets kan veranderen, is de werkdruk snel te hoog en dreigt werkstress. Houdt die werkstress te lang aan dan kan dat leiden tot ziekteverzuim en uiteindelijk zelfs langdurig ziekteverzuim.
Belangrijke oorzaken van de hoge werkdruk in de zorg zijn:
Volgens onderzoek van Vernet uit 2021 (voor pensioenuitvoerder PGGM) is het ziekteverzuim in de zorg hoger bij personeel dat relatief weinig uren per week werkt. Dat betekent dat het niet samenhangt met het maken van te veel uren. Voor dit onderzoek gebruikte Vernet data van 546.510 medewerkers van ziekenhuizen, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, verzorging, verpleging en thuiszorg.
Vernet komt met drie mogelijke oorzaken van het ziekteverzuim bij parttimewerk in de zorg. Ten eerste is de zorg de afgelopen jaren steeds meer ingericht op zo efficiënt mogelijk werken. Personeel wordt ingezet op de momenten dat dit het hardst nodig is, vaak in de ochtend en avond. Roosters voor zorgmedewerkers zijn hierop vormgegeven, door ze bijvoorbeeld hele korte diensten te laten draaien met soms wel meerdere op een dag. Dat zorgt voor extra werkstress en meer ziekmeldingen. Een andere mogelijke oorzaak is dat de vrouwen met een klein contract thuis veel werk hebben qua huishouden, zorg voor de kinderen en mantelzorg. Ook dit kan leiden tot teveel stress. Het hogere ziekteverzuim bij kleinere contracten kan ook veroorzaakt worden door de financiële consequentie van minder werken. Stress door financiële problemen leidt ook tot extra ziekteverzuim, blijkt uit onderzoek van het Nibud. De oplossing zou volgens Vernet zijn om parttimers in de zorg meer te laten werken. Dat is een oplossing voor het ziekteverzuim en deels voor het groeiende personeelstekort in de zorg.
Werkgevers moeten alert zijn op signalen zoals frequent en lang verzuim en afwijkend gedrag van medewerkers. Door hier op te letten, kunnen ze veel langdurig ziekteverzuim voorkomen. De volgende tips kunnen daarbij helpen:
Hoe hoger iemands verzuimfrequentie is, hoe groter de kans is dat hij of zij langdurig uitvalt. Frequent verzuim betekent dat iemand zich minstens drie maal per jaar ziek meldt. Ga daarom na drie verzuimmeldingen in gesprek met de medewerker. Als werkgever mag je niet vragen naar de aard en oorzaak van iemands ziekte. Een werknemer mag dit wel uit zichzelf vertellen. Kijk of er spanningen of conflicten op de werkvloer spelen en of de medewerker het nog naar zijn zin heeft. Schenk ook aandacht aan iemands werk-privébalans. Vraag of de werknemer hulp nodig heeft en biedt passende oplossingen.
Heeft een werknemer veel werkstress dan verminderen werkgevers vaak de werkdruk. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit helpt als iemand al psychisch ziek is. Het is echter niet de oplossing om langdurig ziekteverzuim door werkstress te voorkomen en aan te pakken. Juist het benutten van energiebronnen is essentieel voor vermindering van stress. Werknemers die weten waar ze energie van krijgen, gaan anders om met de ervaren werkdruk. De werkgever moet zich hiervoor richten op de motivatie en betrokkenheid van medewerkers.
Voor veel werkstress kunnen ook mondige of zelfs agressieve patiënten of familieleden zorgen. De werkgever moet zorgen dat de werkomgeving veilig is. Een gesprek hierover is een goede start, net als een duidelijk beleid van de organisatie voor een veilige werkomgeving.
Om onnodige werkdruk te voorkomen, kunnen werkgevers protocollen aanpassen en een dubbele administratie tegengaan. Ook kunnen ze de werkdruk beperken door de werktijden van werknemers evenwichtiger te verdelen in het werkrooster.
Als werkgevers ziekmeldingen vanaf dag één in kaart brengen, krijgen ze meer inzicht in het gedrag en ziekteverzuim van medewerkers. Ze kunnen daardoor sneller handelen en veel meer aan preventie doen. Dat voorkomt frequent en uiteindelijk ook langdurig ziekteverzuim.
Bloeij richt zich op curatie en preventie van verzuim en biedt arbodienstverlening door middel van taakdelegatie. De adviseurs van Bloeij nemen taken van de bedrijfsarts over. Daarnaast krijgen zij ook nog eens 30% meer tijd voor het uitvoeren van die taken. Hierdoor is er meer ruimte voor preventie-gesprekken met de medewerker, leidinggevende en HR. Dit zorgt voor onder andere voor beter inzicht in verzuim en gedrag, grip op frequent verzuim en een veel snellere en efficiëntere inzet van interventies. In de zorg is de werkdruk hoog, juist daar kan het van belang zijn om een partner op het gebied van preventie en verzuim te hebben die dicht bij staat. Kijk op de website van Bloeij voor meer informatie.
